Bài viết trình bày quá trình tạo thành nước tiểu ở các đơn vị chức năng của thận. Cùng tìm hiểu về chủ đề này ngay nào!
Bên trong thận, máu được lọc và hình thành nước tiểu bởi các đơn vị chức năng của thận, bao gồm cầu thận và ống thận. Máu được lọc qua cầu thận, ống lượn gần, quai henle, ống lượn xa, ống góp, sau đó đổ vào các đài thận, rồi vào bể thận, theo niệu quản xuống bàng quang và tống ra ngoài qua niệu đạo. Bài viết này sẽ trình bày quá trình tạo thành nước tiểu ở các đơn vị chức năng của thận.
Trình bày quá trình tạo thành nước tiểu ở các đơn vị chức năng của thận
Quá trình tạo thành nước tiểu ở các đơn vị chức năng của thận gồm có 3 quá trình:
- Thứ nhất, quá trình lọc máu: Quá trình này diễn ra ở cầu thận và nang thận. Ở quá trình này các tế bào máu và protein có kích thước lớn hơn lỗ lọc được giữ lại trong máu. Từ đó tạo ra nước tiểu đầu.
- Thứ hai, quá trình hấp thụ lại: Quá trình diễn ra ở ống thận, các dưỡng chất cần thiết được hấp thụ lại.
- Thứ ba, quá trình bài tiết tiếp: Được diễn ra ở ống thận, các chất độc, cặn bã được bài tiết ra khỏi máu. Sử dụng năng lượng ATP tạo thành nước tiểu chính thức.
Cấu tạo đơn vị lọc cầu thận và quá trình hình thành nước tiểu
Nephron là đơn vị cấu trúc cũng như đơn vị chức năng của thận, chúng có khả năng tạo nước tiểu độc lập với nhau. Cả hai thận đều có hơn 2 triệu nephron.
Cầu thận
Cầu thận là nơi bắt nguồn của nephron, nằm trong vỏ thận. Các cầu thận có chức năng lọc huyết tương để tạo thành dịch lọc ở cầu thận.
Mỗi cầu thận đều được cấu tạo bởi 2 thành phần: tiểu cầu thận và hệ thống ống thận.
Ống thận
Tiếp nối với cầu thận, ống thận có chức năng tái hấp thu và bài tiết một số chất để biến dịch lọc ở cầu thận thành nước tiểu.
Ống lượn bao gồm: ống lượn gần, quai Henle, ống lượn xa và ống góp.
Ống lượn gần
Tiếp tục với bức tường của bao Bowman. Thành của ống lượn gần được cấu tạo bởi một lớp tế bào biểu mô hình lập phương cao, có diềm bàn chải trên lòng ống. Viền cọ giúp tăng diện tích tiếp xúc lên nhiều lần. Do trong tế bào chất chứa nhiều ti thể, phân tử protein mang và nhiều bơm Na-K-ATPase nên tế bào ống lượn gần có hoạt động trao đổi chất cao và quá trình vận chuyển diễn ra ở đây rất mạnh.
Quai Henle
Tiếp theo với ống lượn gần và đi về phía vùng tủy. Các nephron vỏ có vòng Henle ngắn. Ngược lại, nephron tiền tủy có các vòng Henle dài và sâu vào vùng tủy.
Ống lượn xa
Theo nhánh đi lên của quai Henle và nằm trong vỏ thận, có hình dạng cuộn tròn. Tế bào biểu mô của ống lượn xa có dạng hình khối lập phương, có ít vi nhung mao nên không thành mép bàn chải, tế bào chất có nhiều ti thể, các phân tử protein mang, có thêm Na + -K + -ATPase và H + – ATPase. Tế bào ống lượn xa cũng có sự vận chuyển tích cực khá mạnh.
Đầu của ống lượn xa hợp nhất với các tiểu động mạch đến tạo thành một cấu trúc đặc biệt gọi là tổ chức thành cầu thận. Tổ chức này có vai trò rất quan trọng trong việc điều hòa huyết áp.
Ống góp
Không hoàn toàn là nephron. Trong vỏ thận, khoảng 8 ống lượn xa hợp nhất thành ống của vỏ. Phần cuối của ống góp đi sâu vào vùng tủy và trở thành ống góp của tủy. Các thế hệ kế tiếp của ống góp hội tụ lại tạo thành các ống góp lớn hơn đi qua vùng tủy thận, song song với quai Henle và đổ vào bể thận.
Tổ chức cạnh cầu thận
Đây là một chức năng đặc biệt do tế bào biểu mô ống lượn xa và tế bào cơ trơn động mạch đến của cùng một nephron gây ra.
Tuần hoàn của thận
Mạch máu thận
Động mạch thận xuất phát từ động mạch chủ bụng vào rốn thận, chia thành các nhánh của động mạch kẽ, động mạch kẽ chia thành các cung đi dọc theo đường ranh giới giữa vỏ và tuỷ thận. Từ cung động mạch có động mạch liên thùy tạo ra các tiểu động mạch để đi vào cầu thận tạo thành mạng lưới mao mạch cầu thận rồi tập hợp lại thành các tiểu động mạch rời cầu thận, đó là hệ thống mao mạch thứ nhất.
Hệ thống mao mạch thứ hai ra khỏi tiểu động mạch sau khi ra khỏi cầu thận, tạo thành mạng lưới mao mạch bao quanh ống thận và cuối cùng đổ vào tĩnh mạch liên tiểu thùy. Hệ thống mao mạch thứ hai này có vai trò rất quan trọng trong quá trình tái hấp thu của ống thận.
Riêng ở các nephron gần tủy, sự đi qua của các tiểu động mạch không tạo thành mạng lưới mao mạch bao quanh ống thận mà hướng về tủy thận tạo thành động mạch trực tràng Vasa thẳng chạy cạnh quai Henle và ngược ra ngoài ống thận. vỏ thận và đổ vào các tĩnh mạch vỏ não. Mạch thẳng Vasa trực tràng đóng vai trò rất quan trọng trong việc tập trung nước tiểu của ống góp.
Lưu lượng máu đến thận
Lượng máu đi vào hai thận ở một người trưởng thành khi nghỉ ngơi là khoảng 1.200 ml (tương đương 20% cung lượng tim). Đây là một lưu lượng rất lớn vì thận chỉ chiếm 0,4% trọng lượng cơ thể nên quá trình lọc máu của thận diễn ra rất mạnh mẽ.
Tuy nhiên, lưu lượng máu ở vỏ thận và tuỷ thận hoàn toàn khác nhau: lưu lượng máu ở vỏ thận rất lớn, chiếm khoảng 98 – 99% và ở tủy thận chỉ khoảng 1 – 2%. Do đó, máu chảy trong trực tràng Vasa thẳng của các nephron tiền tủy rất ít và rất chậm.
Áp suất mao mạch Nephron
Huyết áp ở mao mạch cầu thận luôn ổn định và cao hơn nhiều so với các nơi khác trong cơ thể (khoảng 60 mm Hg), rất thuận lợi cho quá trình lọc ở cầu thận. Ngược lại, trong mạng lưới mao mạch quanh ống, áp suất rất thấp (khoảng 13 mmHg), rất thuận lợi cho quá trình tái hấp thu ở ống. Sở dĩ huyết áp trong mao mạch cầu thận luôn ổn định là do cơ chế điều hòa ở thận.
Khi huyết áp giảm, thận có các cơ chế điều hòa sau đây để giữ cho huyết áp trong mao mạch cầu thận không bị giảm:
- Tiết renin để điều hòa tăng huyết áp.
- Sự co giãn của các động mạch đến.
- Làm co các động mạch đi.
- Khi huyết áp tăng, các cơ chế điều hòa theo trình tự ngược lại:
- Giảm tiết Renin làm hạ huyết áp.
- Sự co thắt của động mạch đến.
Nhờ các cơ chế điều hòa này, khi huyết áp toàn thân thay đổi trong khoảng 80-170mmHg, áp lực trong mao mạch cầu thận vẫn ổn định, đảm bảo cho thận hoạt động bình thường. Tuy nhiên, khi huyết áp thay đổi vượt quá mức này, các cơ chế điều chỉnh này khó có thể được điều chỉnh. Khi đó, áp suất mao mạch cầu thận thay đổi, ảnh hưởng đến chức năng của thận.
Kết luận
Trên đây là những thông tin xoay quanh chủ đề: Trình bày quá trình tạo thành nước tiểu ở các đơn vị chức năng của thận. Hi vọng sẽ cung cấp thêm nhiều kiến thức thú vị cho các bạn.